Dr. Achyut Narayan, also known as A. N. Deshpande
देशपांडे, अच्युत नारायण (वाङ्मयेतिहासकार, तत्त्वचिंतक, समीक्षक)
Nave Manache Shlok by Dr. AN Deshpande – Translation by Niket Kale
मना, सज्जना नित्य मेहेर नाम
स्मरे, जाण की ते असे मोक्षधाम
मिळे धीर, शांती, गळे लोभ काम
करी जीवनी क्रांती मेहेरनाम ।। १
मना, सज्जना नित्य मेहेरनाम
स्मरिये, जानिए, वो है मोक्षधाम
मिले धीर, शांति, हरे लोभ काम
करे जीवन में क्रान्ति, मेहेरनाम ।। १
नवे मनाचे श्लोक
(मूल लेखक डॉ. अच्चुत नारायण उपाख्य अ. ना. देशपांडे)
हिंदी अनुवाद: निकेत काळे
In the 1960s, Dr. A. N. Deshpande was deeply influenced by Meher Baba, leading him to compose “Nave Manache Shlok” (New Verses for the Mind), inspired by Meher Baba’s life and teachings. These verses were recited daily before Meher Baba, for over a month in 1968, at the Guruprasad Bungalow in Pune, following Baba’s explicit instructions. The recitations were performed by Shri Nana Kher and Shri Bal Natu in Baba’s presence.
These profound verses, originally written in Marathi, have been presented as a book alongside a simple Hindi translation by Shri Niket Kale, offering readers both the original text and an accessible interpretation.
“डॉ. अ. ना. देशपांडे द्वारा मराठी में रचित “नवे मनाचे श्लोक”, का अवतार मेहेर बाबा के समक्ष, लगभग एक माह तक प्रतिदिन गुरुप्रसाद बंगला, पूना यहाँ श्री नाना खेर एवं श्री बाल नातू द्वारा वाचन किया गया।”
(संदर्भग्रंथ: लार्डमेहेर पृष्ट ५३३६ वर्ष १९६८)
Dr. Achyut Narayan, also known as A. N. Deshpande, is a distinguished figure in Marathi literature. He served as the Head of the Marathi Department at Nagpur University. Dr. Deshpande was renowned throughout Maharashtra for his discourses on the Dnyaneshwari and the Shrimad Bhagavad Gita. He authored a comprehensive history of Marathi literature in nine volumes.
Dr. A N Deshpande, also known as Achyut Narayan Deshpande, was born on March 12, 1915 at Kalashi village near Dhamangaon in Maharashtra state of India. He spent his early years in adjacent Maharashtra locations before finishing school at Morshi, a town close to the Amravati area. He enrolled in Vidarbh Mahavidhyalaya in Amravati for further education, but he soon realised that he was more interested in the literary world. He then moved to Nagpur and enrolled in Morris College’s Marathi department, where he earned a prestigious Gold medal and his Masters in Marathi Literature in 1945, and later started teaching in the same institute. Deshpande was greatly influenced by the ideas of Mahatma Gandhi, who inspired him to volunteer for social work and provide free educational guidance and advice to underprivileged children. He also came into close contact with Shri Tukdoji Maharaj, and wrote many poems for his social movement.
Deshpande, a man with a golden heart, lived an exemplary life and left a great impact on numerous students while working as a teacher. Deshpande was a natural leader and a brilliant orator, who spoke with fluency on Dnyaneshwari, a commentary on the Bhagavad Gita penned in 1290 CE by the Marathi Saint and poet Sant Dnyaneshwar. He was a prominent speaker at literary events and on social reform. He was appointed Head of the Marathi Department at Nagpur University in 1958 where he completed the task of writing the History of Marathi Literature, in 9 volumes and 5000 pages, which is accredited as the most comprehensive work on the history of Marathi literature. This voluminous task enlightened him with an in-depth understanding of the literary contributions of Marathi Saints, philosophers and poets..
Dr. Deshpande did not meet Baba personally but learnt more about Meher Baba from a closely related Kher family of Nagpur and also Phophli Advocate of Saoner. Nana Kher persuaded him to write to Meher Baba, and he began writing letters, which were responded by Baba with love and Blessings. He also presided over several Meher Baba functions and delivered lectures on Baba’s life and teachings. Deshpande wrote around 81 Shlokas (Spiritual couplets) dedicated to Meher Baba. He wrote these Shlokas on the model of Manache Shlok मनाचे श्लोक (“A Dialogue With Our Mind.”) originally written by Shri Ramdas Swamy, a perfect Master from Maharashtra. These highly inspirational writings touched Meher Baba’s heart and Baba called Nana Kher and Bal Natu in 1968, in His room at 7 pm every evening to recite these Shlokas or couplets for around more than a month, during His stay at Guruprasad, Pune..
“For more than a month, during the latter days of Baba’s stay in Guruprasad, he would call Bal Natu and Nana Kher to his room for half an hour at about 7:00 P.M. every evening to listen to them recite the Marathi poems of Professor A. N. Deshpande, head of the Department of Marathi at Nagpur University. Nana Kher had told Deshpande a year or so earlier about Baba, and although Deshpande had not met Baba, he was extremely drawn to him after reading Baba’s books. Deshpande had corresponded with Baba and had sent him a copy of his poetry booklet Nave Manache (New Mind) Shlok (Shlokas for a Modern Age), which Baba was now having read to him. The work contained many references to Meher Baba.” – (LORD MEHER: PAGE 5336 – Yr 1968)
An influential speaker, academician, social worker and a spiritual soul, Dr. Deshpande died on 15th October 1990.
His immortal contribution to Meher Baba’s literature, the 81 Shlokas known as Nave or New “Manache Shlok” will always live in our hearts and inspire our every day life..
Niket Kale
TRUSTMEHER.ORG
Email: [email protected]
महाराष्ट्र के प्रसिद्ध सन्त कवि समर्थ श्री रामदास स्वामी (१६०६ – १६८२) मूल “मनाचे श्लोक” (A dialogue with the Mind) के रचनाकार हैं। इस मराठी काव्यरचना में उन्होंने “मन” को चंचल और निवृति के मार्ग में बाधक मानते हुए उपदेशात्मक आध्यात्मिक चिंतन और मार्गदर्शन दिया, ताकि मन अपने मूल स्वभाव से विरत होकर, जीवात्मा को सहयोग करे और परमात्मा से एकात्म का मार्ग प्रशस्त करे.
“मनाचे श्लोक” की मूल भावना से प्रेरित होकर डॉ. अ.ना. देशपांडे द्वारा १९६८ में मेहेर बाबा के जीवन तथा दर्शन से प्रभावित ८१ श्लोकों की मराठी में रचना की जो “नवे मनाचे श्लोक” के रूप में विख्यात हुए. मूल मनाचे श्लोक की तरह, इन श्लोकों में भी साधक के “मन” (मना) अर्थात अंतरात्मा को सहज तात्विक मार्गदर्शन किया गया है, एवं मेहेर बाबा के जीवन की विभन्न अनुभूतियों एवं कृतित्व का वर्णन किया है.
डॉ. अ.ना. देशपांडे द्वारा मराठी भाषा में रचित “नवे मनाचे श्लोक” का मूल मराठी श्लोकों के साथ हिंदी भावानुवाद प्रस्तुत है, जो एकमात्र प्रियतम मेहेर बाबा, के आतंरिक मार्गदर्शन के कारण संभव हो सका और उन्हीं के पावन चरणों में समर्पित है.
These Shlokas are recited by Dr. Mrs. Meera Kale, well known for her soulful voice and Bhajans and songs for her Spiritual Guru “Meher Baba”. She is daughter of Meher Baba’s well known disciple Pankhraj and is married to Baba’s old Mandali Kalemama’s Grandson and Mandali and New life Companion Murli Kale’s son Niket Kale.(TRUSTMEHER.org)
Please feel free to contact us for any corrections/omissions
देशपांडे, अच्युत नारायण
अच्युत नारायण देशपांडे यांचा जन्म विदर्भातील चांदूर तालुक्यातील कळाशी येथे झाला. त्यांचे मॅट्रिकपर्यंतचे शिक्षण प्रथम मोर्शी व नंतर अमरावतीला झाले. १९४० साली नागपूरच्या मॉरिस महाविद्यालयामधून भाषा विषयातून (सर्व भाषांच्या विद्यार्थ्यांमधून) प्रथम श्रेणीत, प्रथम आले. दोन सुवर्णपदकांचे ते मानकरी ठरले.
१९४१साली त्यांचा विवाह झाला. अमरावतीच्या हिंदू हायस्कूलमध्ये शिक्षक म्हणून ते रुजू झाले. १९४२साली खानदेशातील जळगावला प्रायमरी ट्रेनिंग स्कूलमध्ये शिक्षक म्हणून लागले. १९४४ मध्ये खासगीरीत्या नागपूर विद्यापीठाच्या एम.ए. परीक्षेत सुवर्णपदकाचे मानकरी ठरून धवल यश प्राप्त केले. १९४५ साली नागपूरच्या हिस्लॉप महाविद्यालयामध्ये प्राध्यापक म्हणून ते रुजू झाले.
१९५० सालापासून मराठी भाषेच्या वाङ्मयेतिहासाचा प्रकल्प त्यांनी हाती घेतला व १९८८पर्यंत ७ खंडांचे हे प्रचंड कार्य अथक परिश्रमातून पूर्णत्वास नेले. त्यांच्या वाङ्मयेतिहासात ग्रंथ व ग्रंथकार यांच्याविषयी भरपूर माहिती, उपलब्ध झालेले प्रत्येक पुस्तक चाळून त्यासंबंधी मतप्रदर्शन, सूची यांमुळे त्यांनी लिहिलेले वाङ्मयेतिहासाचे खंड अभ्यासकांना उपयुक्त ठरले आहेत. त्यांचा कल अध्यात्माकडे होता. भारतीय संस्कृतीतील अध्यात्माचे महत्त्व ते जाणून होते. संतकार्याबद्दल त्यांना आदरभाव होता व त्याचे मूर्त प्रतिबिंब त्यांच्या वाङ्मयेतिहासात आपणास पाहावयास मिळते.
युगकर्त्या लेखकांविषयी व उत्कृष्ट वाङ्मयाविषयी चिकित्सक मर्मदृष्टीही त्यांच्यापाशी होती. आधुनिक काळातील बा.सी.मर्ढेकर व विभावरी शिरूरकर यांच्या वाङ्मयाचे त्यांनी केलेले परिशीलन त्याची साक्ष पटविते.
‘केशवसुत नवे दर्शन’, ‘प्लेटोचे साहित्यशास्त्र’, ‘मराठी संत’, ‘महानुभव संतांची सामाजिक आणि वाङ्मयीन कामगिरी’, ‘विदर्भाचे मानकरी’, ‘नवे मनाचे श्लोक’, ‘अवतार मेहेरबाबा’ ही त्यांची स्वतंत्र निर्मिती होय.
‘चिपळूणकर दर्शन’, ‘साहित्यातील विवेक- वा.म. जोशी’, ‘प्रमेयाची उद्याने’, ‘विनोबांची साहित्यदृष्टी’, ‘ज्ञानेश्वरी अध्याय ९ वा’, ‘प्राचीन मराठी वाङ्मयकोश’; ‘डॉ.शं.दा. पेंडसे गौरवग्रंथ’, ‘हरिश्चंद्राख्यान’ इत्यादी अकरा ग्रंथ संपादित केले. याव्यतिरिक्त अनेक ग्रंथांना प्रस्तावना, वृत्तपत्रे व नियतकालिके यांंमधून विपुल स्फुटलेखन प्रसिद्ध झाले आहे.
साहित्याची सेवा करणारी ही व्यक्ती साध्या राहणीने आयुष्यभर कार्यरत राहिली. नागपूर विद्यापीठाने आचार्य पदवी देऊन त्यांना गौरविले. संपूर्ण मराठी वाङ्मयाच्या इतिहासाचा पाच हजार पृष्ठांचा भव्य प्रकल्प सिद्धीस नेणारे वाङ्मयेतिहासकार, रसज्ञ, मर्मज्ञ, जीवनवादी समीक्षक, सत्त्वशील, सौजन्यशील, प्रसन्नवृत्तीचे, खेळकर शैलीचे आदर्श प्राध्यापक, ज्ञानेश्वरीचे रसाळ प्रवचनकार, प्रभावी वक्ते, निर्भीड विचारवंत असे त्यांचे बहुआयामी व्यक्तिमत्त्व होते.
– संध्या टेंबे –
References
